Podcast Górskie Historie - Marysia Kościelniak
Zdobywanie górskich szczytów często jest doświadczeniem czysto sportowym. Biegamy po górach, ścigamy się po górskie odznaki. "Górskie Historie“ pozwolą Wam zatrzymać się na szlaku i zastanowić nad tym, kto był na nim przed Wami. Opowiem Wam o dziejach turystyki górskiej oraz o kulturze udostępniania różnych pasm - polskich i zagranicznych. Mam na imię Marysia. Jestem badaczką kultury górskiej. Na Uniwersytecie Wrocławskim prowadzę zajęcia Góry w popkulturze, piszę doktorat na temat Gorców w literaturze polskiej, a w wolnym czasie uciekam z miasta, wędrować górskimi szlakami.
Podcast Górskie Historie - Marysia Kościelniak
Zdobywanie górskich szczytów często jest doświadczeniem czysto sportowym. Biegamy po górach, ścigamy się po górskie odznaki. "Górskie Historie“ pozwolą Wam zatrzymać się na szlaku i zastanowić nad tym, kto był na nim przed Wami. Opowiem Wam o dziejach turystyki górskiej oraz o kulturze udostępniania różnych pasm - polskich i zagranicznych. Mam na imię Marysia. Jestem badaczką kultury górskiej. Na Uniwersytecie Wrocławskim prowadzę zajęcia Góry w popkulturze, piszę doktorat na temat Gorców w literaturze polskiej, a w wolnym czasie uciekam z miasta, wędrować górskimi szlakami.
Wycieczka po Śląsku Cieszyńskim i okolicach. Bielsko-Biała - Cieszyn - Żywiec
W połowie listopada 2024 roku wybraliśmy się na nieoczywistą wycieczkę w Beskidy Zachodnie, konkretnie w okolice Śląska Cieszyńskiego. W jej harmonogramie znalazł się czas na górskie spacery, zwiedzanie miast i muzeów, odkrywanie dobrego jedzenia i zachwycanie się widokami. Tę wycieczkę planowałam bardzo długo i miałam obawy, czy będzie na niej co oglądać. Bo, umówmy się, Bielsko-Biała, Cieszyn czy Żywiec to nie są pozycje z list top 10 miast do zwiedzenia w Polsce. Dlaczego więc wybrałam ten kierunek? Bo chciałam zrozumieć ten region, to trudne pogranicze uwikłane w europejską politykę, odstające trochę od Polski, choć z drugiej strony nadzwyczaj polskie – biorąc pod uwagę historyczną przynależność tych terenów. I nie zawiodłam się. Dzięki muzeom i zabytkom, zbliżyłam się do uchwycenia klimatu Śląska Cieszyńskiego. A przy okazji odkryłam nowe pasmo górskie (Beskidy Morawsko-Śląskie), nowy region kulturowy (Kysuce) i kilka dobrych restauracji.
Czytaj dalej →
Obrazki z podróży po Beskidzie Śląskim
W tym odcinku przedstawiam moje subiektywne obrazki z Beskidu Śląskiego. Opowiadam o tym, co mnie zaintrygowało i zainspirowało, kiedy przygotowywałam się do wycieczki po tym paśmie. Znajdziecie tu trochę informacji o historii śląskiej góralszczyzny, początkach i rozwoju turystyki w Beskidzie Śląskim i na pogranicznych Kysucach. Poruszam też zagmatwaną kwestię regionalizacji Beskidu Śląskiego, który przed 1968 sięgał dużo dalej niż teraz.
Czytaj dalej →
Górskie trendsetterki. Jak kobiety w XIX wieku promowały turystykę
Kobiety miały dużo do powiedzenia jeśli chodzi o rozwój turystyki górskiej w naszym kraju. Nie tylko po górach chodziły, ale też brały udział w formowaniu się zwyczajów i zachowań, które znamy do dziś. Sam fakt, że pierwsze polskie przewodniki po Karkonoszach i Tatrach napisały kobiety, świadczy o tym, jak ważny był żeński głos w kwestii popularyzacji turystyki i konkretnych górskich pasm. Odcinek składa się z dwóch części. W każdej z nich omawiam jeden ze wspomnianych pierwszych górskich przewodników. Wpisuję je we współczesny im kontekst. Szukam też pewnych schematów turystycznych zachowań, które omawiane książki przemycają. I zdradzę Wam tu od razu, że z perspektywy kobiecej motywem przewodnim chodzenia po górach jest... przyjemność ;)
Czytaj dalej →
O szlakach turystycznych
Zastanawiacie się czasem, idąc górskim szlakiem, skąd on się wziął? Dlaczego prowadzi akurat tak a nie inaczej i kto go stworzył? W tym odcinku opowiem Wam o historii znakowania oraz prowadzenia pierwszych turystycznych dróg w polskich górach. Dowiecie się trochę o początkach zorganizowanej turystyki zarówno w Karpatach, jak i Sudetach. Do tematu podeszłam holistycznie, chcąc Wam pokazać, jak odrębne przed wojną systemy szlakowe zostały scalone przez PTTK do dzisiejszej formy.
Czytaj dalej →
O turystyce na ziemi kłodzkiej
Ziemia kłodzka to sudecki region górski o wielu obliczach, od wieków oferujący turystom przyjemności uzdrowiskowe, piękne górskie widoki oraz nietuzinkowe atrakcje i zabytki - sakralne, postindustrialne czy geologiczne. W tym odcinku nie tylko opowiem Wam o historii turystyki na ziemii kłodzkiej. Zaproponuję Wam także ciekawe miejsca do odwiedzenia w tym regionie.
Czytaj dalej →
Rzuć wszystko i wyjedź w Bieszczady. Geneza
To jak dziś postrzegamy Bieszczady nie wzięło się znikąd. Przypisywana im dzikość, pierwotność, wolność i przygoda są pokłosiem trudnej i złożonej historii tego regionu, szczególnie w czasie II wojny światowej i w pierwszych dekadach po niej. W tym odcinku postanowiłam rozprawić się ze znanym powiedzeniem “Rzuć wszystko i wyjedź w Bieszczady”, rozłożyć go na czynniki pierwsze i pokazać Wam, dlaczego widzimy w Bieszczadach idealne miejsce ucieczki.
Czytaj dalej →
Wspólnota ludzi gór. O górskich festiwalach
Kiedy góry stają się pasją, warto jest znaleźć miejsce, w którym można dzielić się nią z innymi. Takim miejscem są festiwale górskie, które wyewoluowały z przeglądów filmów górskich na całym świecie. W Polsce jedną z najważniejszych tego typu imprez jest Festiwal Górski im. Andrzeja Zawady w Lądku-Zdroju i właśnie 29. edycja tego wydarzenia natchnęła mnie do opracowania odcinka wyjaśniającego historię górskich festiwali i opowiadającego o tym, jak wyglądały początki lądeckiego święta ludzi gór.
Czytaj dalej →
O alpejskiej turystyce i luksusowych grand hotelach
Alpy były najważniejszymi górami dla rozwoju turystyki górskiej. W XIX wieku były tam już nie tylko szlaki i schroniska, ale nawet kolejki, pamiątki i hotele na szczytach. Wisienką na torcie uprzystępniania gór były natomiast wznoszone w trudno dostępnych miejscach grand hotele - enklawy przepychu zarezerwowane dla najznamienitszych gości. W odcinku opowiadam o alpejskiej turystyce luksusowej oraz ogólnie o tym, jak wędrowano po Alpach na przełomie XIX i XX wieku.
Czytaj dalej →
Śnieżka i XVII-wieczne „daleko jeszcze?”. Wrażenia pierwszych karkonoskich turystów
Turystyka w Karkonoszach zaczęła się wcześnie, bo już w XVI wieku. Chodzono wtedy głównie na Śnieżkę, a na podstawie wpisów z ksiąg pamiątkowych można zapoznać się z wrażeniami najstarszych karkonoskich turystów. Byli oni wyjątkowo marudni, a chodzili w góry m.in. żeby spotkać legendarnego Rubezala. Istotnym miejscem dla rozwoju ruchu turystycznego w Karkonoszach były Cieplice, a konkretnie cieplickie uzdrowisko, do którego zjeżdżali ważni goście z całego świata.
Czytaj dalej →
Taternictwo i świadoma turystyka. Rozmowa ze Zbigniewem Piotrowiczem część II
W drugiej części rozmowy poruszamy ze Zbigniewem Piotrowiczem nieco kontrowersyjne tematy podziałów w społeczności miłośników gór. Zastanawiamy się, jak znajomość historii i kultury odwiedzanych regionów górskich wpływa na ich zwiedzanie. Mojego gościa pytałam też o jego prywatne doświadczenia taternickie.
Czytaj dalej →
Turystyczne wspomnienia lat 70. i 80. Rozmowa ze Zbigniewem Piotrowiczem część I
Ten odcinek Górskich Historii powstał w sytuacji wyjątkowej. W Górach Złotych, u stóp Cierniaka spotkałam się z człowiekiem gór, Zbigniewem Piotrowiczem. Sam siebie nazywa entuzjastą, według książkowych biogramów jest taternikiem i publicystą, ja dodałabym od siebie sformułowanie „gawędziarz”. Miałam okazję spytać Zbyszka o jego książki, o wspomnienia z górskich wędrówek i wspinaczek. Szczególnie tych z czasów młodości. Zapraszam do posłuchania opowieści "z pierwszej ręki" o anarchistycznej turystyce chatkowej, wspólnotowym wymiarze PRL-owskich rajdów i surrealistycznych akcentach życia „pokolenia turystów” lat 70. i 80.
Czytaj dalej →
Co dawniej jedzono na tatrzańskich szlakach
Prowiant - rzecz prozaiczna, codzienna, ponadczasowa. Mogłoby się wydawać, że mało interesująca. Okazuje się jednak, że przyglądając się XIX-wiecznym zwyczajom związanym z popasem w górach, możemy dowiedzieć się wiele zarówno o turystyce, jak i o turystach tamtych czasów. W odcinku na podstawie kilku cytatów z literatury górskiej opowiadam o tym, co jedzono, co pito, ale też w jaki sposób organizowano przerwy na posiłek w Tatrach. Były to sytuacje nadzwyczajne z punktu widzenia współczesnego górołaza, bo kto obecnie pomyślałby o gotowaniu herbaty w samowarze pod Zawratem?
Czytaj dalej →
Gorce. Góry, z których widać Tatry
Wśród polskich pasm górskich mamy pewną zastaną hierarchię. Są Tatry i długo, długo nic. Mało tego, często kiedy ktoś już podróżuje w inne góry niż Tatry, oczekuje od tej podróży różnych tatrzańskich powabów, a przynajmniej porządnego widoku na Tatry. A najbardziej dotyczy to tych gór, które stoją najbliżej Podhala. Gorce ulokowane naprzeciw Tatr od wieków są porównywane z tymi wyższymi górami, a za największą zaletę Gorców jest uznawany widok na Tatry. Dlaczego tak jest, jak to wpływało na turystykę w Gorcach i co możemy z tym zrobić? O tym posłuchajcie w nowym odcinku mojego podkastu!
Czytaj dalej →
„W górach jest wszystko co kocham”, czyli o tęsknotach studentów PRL-u
W komunistycznych czasach cenzury i kontroli jedną z niewielu przestrzeni sprzyjających wolności były góry. Turystyka górska rozwijała się szczególnie wśród studentów, którzy zakładali flanelowe koszule, buty turystyczne; do plecaków pakowali konserwy, mapy i gitary i ruszali na szlaki wszystkich gór polskich. W podkaście dowiesz się, dlaczego góry stały się popularnym kierunkiem turystycznym, kto i w jaki sposób organizował studenckie wyjazdy oraz jak powstała piosenka turystyczna? Obraz studenckiej turystyki górskiej w latach Polskiej Republiki Ludowej był skomplikowany i zróżnicowany w zależności od części kraju. W tym podkaście skupiam się na ośrodku wrocławskim, jednym z ważniejszych w kontekście studenckiej piosenki turystycznej. Wizytówką wrocławskiego środowiska turystycznego tamtych lat stała się Giełda Piosenki Turystycznej w Szklarskiej Porębie – pierwsza impreza legitymizująca piosenkę turystyczną jako osobny gatunek i ważne zjawisko kulturowe tamtych czasów.
Czytaj dalej →
Jak wyglądał himalaizm zanim zdobyto 8-tysięczniki
W odcinku opowiadam o początkach himalaizmu i naukowym eksplorowaniu Himalajów, które miało miejsce w XIX wieku. Dowiecie się, na czym polegało bycie himalaistą na przełomie wieków, ile czasu zajęło człowiekowi zdobycie "dachu świata" i czym współczesny himalaizm różni się od swojego pierwowzoru. Jeśli interesuje Was mniej znana i bardziej odległa historia tego popularnego zjawiska, zapraszam do słuchania.
Czytaj dalej →
Czego nie wiecie o góralach?
Czy znasz jakichś górali oprócz Podhalan? Ten odcinek Górskich Historii poświęciłam kulturze wszystkich grup góralskich Małopolski. Opowiadam w nim o tym, jak osadnictwo i różnorodne wpływy etniczne kształtowały tożsamość mieszkańców Beskidów, Gorców i Pienin. Nawiązując do lokalnych tradycji, strojów i zwyczajów, omawiam inicjatywy mające na celu przypominanie i promowanie autentycznego dziedzictwa kulturowego. Zanurz się w góralski klimat i zobacz, jak różnorodne są polskie Karpaty.
Czytaj dalej →
Kolejką na szczyt
W tym odcinku podcastu opowiadam o historii kolejek górskich i ich wpływie na turystykę w górach. Dowiecie się, kiedy powstała pierwsza kolejka górska i dlaczego niektóre projekty, jak budowa kolei zębatej na Świnicką Przełęcz, nie zostały zrealizowane. Poruszam także temat narciarstwa i jego związku z nowoczesną infrastrukturą w górach. Opowiadam o pierwszych kolejach zębatych, lektykach używanych w dawnych czasach oraz innowacjach, które zmieniły sposób eksploracji gór. Omawiam również kontrowersje związane z "turystyką wyciągową" oraz jej wpływ na środowisko i lokalne społeczności.
Czytaj dalej →
Dlaczego jeździmy do Zakopanego?
Zakopane, najwyżej położone miasto w Polsce, przyciąga rocznie miliony turystów. Jak to się stało, że z małej wsi pasterskiej przekształciło się w centrum turystyczne i kulturowe? Poznaj fascynującą historię Zakopanego - od początków osadnictwa, przez rozwój turystyki w XIX wieku, aż po dzisiejsze atrakcje. Dowiedz się, jak Tatry i lokalna kultura wpłynęły na rozwój miasta, co przyciągało artystów i inteligencję, oraz jakie wyzwania stawia przed sobą współczesne Zakopane. Odkryj nie tylko turystyczne szlaki, ale także zakopiańskie smaki i festiwale.
Czytaj dalej →
Schroniska, piwo i parówki… czyli dawne wędrówki po Karkonoszach
Czy wiesz, że w XIX wieku na Śnieżkę rocznie wchodziło nawet 50 tysięcy turystów? W tym odcinku Górskich Historii opowiem o początkach turystyki w Karkonoszach. Dowiesz się, jak rozwój kolei wpłynął na popularność tych gór, jakie były pierwsze schroniska i dlaczego niektóre przewodniki zalecały rozpoczęcie wędrówki na Śnieżkę od Jeleniej Góry. Odkryjesz, jak turyści bawili się w schroniskach, co jadali, jakie piwa pili, i dlaczego krytykowano łatwy dostęp do Śnieżki. Zobaczysz, jak dawniej wyglądały góry, jaką rolę odgrywały baudy i kto decydował się na podróż lektyką.
Czytaj dalej →
Groza, mgła i owce, czyli pocztówka z gór Walii
Odkryj piękno i tajemnice Snowdonii, unikalnego regionu górskiego w Walii, który od wieków przyciąga podróżników swoimi majestatycznymi krajobrazami i bogatą historią. W najnowszym odcinku podcastu, omawiam nie tylko krajobraz Snowdonii, ale także kulturowe wpływy, które kształtowały ten region przez stulecia. Dowiedz się, jak brytyjscy arystokraci rozpoczęli modę na wędrówki górskie w XVIII wieku, jakie zagrożenia czyhają na turystów w trudnych warunkach górskich oraz jak Snowdonia stała się inspiracją dla wielu twórców literatury i romantycznych poszukiwaczy wzniosłości. Zapraszam do wysłuchania mojej opowieści o Snowdonii, jej górach pełnych wyzwań i piękna.
Czytaj dalej →
Oh my GOT! Czyli o co chodzi z Górską Odznaką Turystyczną?
Odcinek poświęcony jest historii Górskiej Odznaki Turystycznej (GOT), unikalnego symbolu polskiego turystyki górskiej. Posłuchacie w nim o historycznych metodach dokumentowania wycieczek górskich, takich jak księgi szczytowe czy puszki szczytowe, a także o genezie odznak sportowych w II RP. Opowiem Wam o trudnych początkach GOT, jej roli w motywacji do aktywnego spędzania czasu w górach oraz wpływie na rozwój turystyki masowej w PRL. Przyjrzymy się też temu, jak GOT przyczyniła się do poznawania polskich gór i jakie wyzwania stawia przed współczesnymi turystami. Zastanowimy się, czy bez GOT ludzie chcieliby poznawać góry, jaką rolę odgrywają odznaki w turystyce dzisiaj i jak zmienia się zainteresowanie zdobywaniem odznak w ostatnich dekadach.
Czytaj dalej →
Kariera polskiego zbójnika. Od kryminalisty do maskotki
W odcinku opowiem o fascynującym świecie polskich zbójników, ich prawdziwej naturze i funkcjonowaniu w społeczeństwie. Dowiecie się, kto był najbardziej znanym polskim zbójnikiem, skąd się wzięła wysoka zbójnica czapka i w jaki sposób zbónik przyczynił się do promowania idei socjalizmu. Na przykładach pokażę Wam, jak zmieniało się postrzeganie zbójnictwa na Podhalu w XIX i XX wieku. Opowiem o złożonej postaci zbójnika – od przestępcy do bohatera ludowego, od realnych wyzwań życiowych po ich przedstawienie w kulturze i sztuce.
Czytaj dalej →
Jak po wojnie oswajano polskie Sudety
W tym odcinku poruszam temat skomplikowanego procesu polonizacji Sudetów po zakończeniu II wojny światowej. Dowiecie się, jak ówczesne władze i społeczeństwo polskie starały się oswoić region, który jeszcze przed 1945 rokiem był niemiecki. Usłyszycie, dlaczego Karpacz zaczął przypominać Zakopane, jak zmieniono nazewnictwo oraz jak wyglądała sudecka turystyka tuż po wojnie. Jak to się stało, że kiedyś niemieckie Sudety są teraz nieodłączną częścią polskiego krajobrazu? Posłuchajcie!
Czytaj dalej →
Trudne początki turystyki w Beskidach Zachodnich
W odcinku posłuchacie o mniej znanych faktach z historii turystyki w Beskidach Zachodnich. Usłyszycie o pierwszych schroniskach, oznaczeniach szlaków oraz barierach kulturowych i społecznych, które wpłynęły na percepcję gór przez pierwszych turystów. Podcast rzuca światło na stereotypy i mity związane z góralami beskidzkimi oraz pokazuje, jak obawy przed "potwornymi" mieszkańcami oraz brak infrastruktury turystycznej wpływały na rozwój regionu. Dodatkowo, odcinek opisuje, jak rywalizacja między polskimi a niemieckimi organizacjami turystycznymi ukształtowała obecny obraz turystyki w Beskidach.
Czytaj dalej →